1. پیشینه و تاریخچه پل غازیان و پل انزلی

در بررسی پیشینه و تاریخچه پل‌های انزلی به این نتیجه می‌رسیم که این دو پل بتونی با طراحی و مهندسی ویژه­­ خود، از گذشته دور، مسیر ارتباطی بین سه بخش «غازیان»،«میان­پشته و قلم گوده» و «انزلی» بوده است. پیش از احداث این پل­‌ها رفت ­وآمد بین این سه بخش بواسطه قایق امکان پذیر بود. در سال 1231 شمسی، سرتیپی فرانسوی در بازدیدی که از بندرانزلی داشت گزارشی برای ناصرالدین­‌شاه نوشت. 

« قریه غازیان که مقابل انزلی است و خالصه­‌ی دیوان اعلی و الان سپرده­ به اکبرخان بیگلربیگی است. این قریه کمال استعداد به جهت آبادانی دارد و از راه خشکی این قریه به تمام بلوکات رشت می­‌توان رفت. مابین انزلی و غازیان را می­‌توان پل بست و متصل به یکدیگر کرد. عرض دهنه مرداب که مابین انزلی و غازیان به دریا داخل می­‌شود 360 ذرع است.»

2. پل غازیان و پل انزلی در چه سال‌هایی احداث شدند؟

در سال 1314 شمسی جریان ساخت پل‌های انزلی و غازیان طبق محاسبات و مشخصاتی که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، آغاز شد. پل­‌ها از پیمانکارانی مثل شرکت­‌های سوئدی «سونسکاانترپرناد» و «موتلا» و شرکت آلمانی «سنتاب» برخوردار بود.

3. مشخصات پل‌های تاریخی بندر انزلی

• پل غازیان

طول این پل به 210.40 متر می­‌رسد. عرض آن به 10متر. ارتفاع آن نیز از سطح آب بیش از 6.5متر است. پل ­غازیان 5 دهانه ثابت دارد. یکی از دهانه­‌ها به صورت محرک طراحی شده و این بخش متحرک به طول 25 متر است. پیش­‌تر این بخش متحرک بخاطر عبور کشتی­‌ها و بارکاس­‌های شیلات مورد استفاده قرار می­‌گرفت. برای حرکت قسمت متحرک موتور مکانیکی مخصوصی تعبیه شده که دارای چرخدنده‌­های بزرگی­‌ست.

محورها به یک الکتروموتور چهل اسبی متصل بودند. طراحی این موتور به گونه‌­ای بوده که می‌­توانست دوبرابر ظرفیت نیروی خود را تحمل کند. نکته‌ای شگفت­‌انگیز در طراحی این پل وجود داشت. چنانچه جریان برق قطع می‌شد اپراتور نیز می‌­توانست بوسیله دست آن را حرکت دهد. علت این امر برقراری توازن فیزیکی بواسطه قوه محرکی بود که در طراحی این پل درنظر گرفته شده بود.

• پل ­انزلی

طول پل ­­انزلی برابر است با 127.50متر این پل به مانند پل­‌غازیان 10متر عرض دارد. ارتفاعش حدودا 6.5متر است. پل سه دهانه دارد و متدلوژی ساخت آن به مانند پل ­غازیان است. بخش متحرک پل ­انزلی نیز به مانند همتای غازیانی خود است.

طبق مشخصات ثبت شده در اسناد موجود اداره بنادر و کشتیرانی بندرانزلی، هر دو پل با ساختاری تماما بتنی مهندسی شده­‌اند. این پل‌­ها توان تحمل بار ترافیک سنگینی از کامیونت­‌های باری 18تنی، با فشار برخورد معادل 20درصد را دارند. شاید برایتان جالب باشد که پل ­انزلی در بمباران سوم شهریور ماه 1320 بواسطه هواپیماهای شوروی دچار آسیب شده بود. آسیب‌های وارد مربوط به تیرهای روشنایی پل بود که بعدها مرمت شد.

4. پل غازیان و همتای دیگرش چگونه ساخته شدند؟

در بررسی فرآیند اجرای پروژه پل‌ غازیان و انزلی متوجه می شویم نفرات اصلی هر تیم که بر روی ساخت پل کار می­‌کردند اکثرا سوئدی بودند. شخصی به‌­نام «مسیو جو آنی» سرپرست این تیم‌­ها بود. این فرد مدیریت تدارکات واحدها را برعهده داشت.

در بدو کار از بستر رودخانه و محل احداث پل­های انزلی و غازیان نمونه­ برداری انجام و به کشور آلمان ارسال شد. بعد از گذشت 6ماه محاسبات فنی مهندسی، طراحی پل­‌ها صورت گرفت. در اولین اقدام هم، برنامه کارگذاری ستون­‌های پل‌­غازیان به اجرا درآمد. در این قسمت بیشترین تمرکز بر روی آر­ماتور و بتن‌­ریزی بود.

بتن لازم از بخش جنوبی میدان گمرک تهیه و بواسطه واگن­‌های دستی از طریق ریل‌­های موجود منتقل می­‌شد. بخاطر نبود امکانات بتن­‌گیری صدها کارگر در این بخش فعالیت داشتند. روی هم رفته چیزی در حدود 500 تا 600 کارگر ایرانی و خارجی بر روی پروژه پل­‌ها کار می­‌کردند. بعد از اتمام میخکوبی پل ­غازیان، سریعا پروسه میخکوبی پل ­انزلی آغاز شد.

نقل است که وقتی بتن‌­ریزی بخش محرک پل ­غازیان در حال انجام بود، مهندسین مربوطه با ایجاد وقفه‌ای جریان کار را متوقف کردند. در جریان سخنرانی مهندسین خارجی، لیستی از نفرات حاضر در پروژه با سمت‌هایی که داشتند، و نیز شرحی از چگونگی احداث پل بر لوحی در ابعاد 40*30 تهیه و در بخشی از بتن‌­کاری به یادگار قرار دادند.

5. آیا پل­‌های انزلی و غازیان متحرک بودند؟

قسمت متحرک پل­‌های انزلی و غازیان متشکل از دو بخش بود. همانند دوکفه ترازو عمل می­‌کرد. در مقاله‌­ای که پیش­تر با هدف احیا پل غازیان بواسطه «حسین آلادینی» از کارشناسان حوزه صنعتی نگاشته شده نکات حائز اهمیتی از بخش متحرک پل قید شده است.

به دلیلِ در دسترس نبودن نقشه‌های فنی، بررسی‌های میدانی که بواسطه نامبرده صورت گرفت، نشان می‌هد که برای تامین برق قطعات و تجهیزات از یک دستگاه دیزل ژنراتور، مارک DIESEL+ POLAR ATLAS ساخت کشور «سوئد» استفاده می‌شد.

علاوه بر این در انتهای قسمت متحرکِ 25متری، موتورگیربکسی تعبیه شده بود که نقشِ نگهدارنده و ضامن تثبیت کننده در زمان پایین بودن پل را ایفا می­‌کرد. عملکرد این بخش تحت‌تاثیر زنجیر مخصوصی بود که امکان عملکرد دستی آن ‌را هم محقق می‌ساخت.

کلیّه این عملیات بواسطه اپراتور پل صورت می­‌گرفت. اولین اپراتورهای پل ­غازیان افرادی به نام «فرودین روانی غازیانی» و «سلودین پاشا ایراونی­‌پور» بودند. این اپراتورها اقدامات لازم را از روی تابلو برقِ روی پُل انجام می‌داند. هنوز هم این تابلو بالای پُل وجود دارد. جالب است بدانید کلیّه‌ تجهیزاتی که به آن‌ اشاره شد هم‌چنان وجود داشته و قابل رویت‌­اند.

6. حواشی ساخت پل ­غازیان­ بندر انزلی در چه مورد بود؟

حواشی ساخت پل غازیان بندرانزلی مقارن بود با وزارت «رجبعلی منصور» در دوران رضاشاه. دوره‌­ای که قراردادهای مهم عمرانی، و ساخت و سازهای ضروری از جمله پل­‌های ارتباطی مازندران و پل ­غازیان بندرانزلی (بندرپهلوی)، بواسطه قراردادی با شرکت­‌های خارجی از جمله شرکت «سنتاب» منعقد و انجام شده بود.

بر اساس صورت­جلسه‌­ای که در تاریخ 28 اسفند1314 تهیه و تنظیم شد، وزیر عدلیه لایحه‌­ای را تسلیم مجلس کرد. صحبت از اتهاماتی بود که در جریان ساخت پل­ غازیان و پل‌­های مازندران اتفاق افتاده بود. این در حالی بود که در 27 دی 1314علی منصور از وزارت راه برکنار شد.

کمیسیون عدلیه در تاریخ مذکور گزارشی را منتشر کرد. در این گزارش «على‌اصغر طالقانى» مدیر داخلى شرکت سنتاب عنوان داشت که مبلغ یکصد و پنجاه هزار ریال به علی منصور پرداخته است. این پرداخت علت­‌دار در سه نوبت براى امضاء قرارداد پل‌ها صورت گرفته بود.

منبع:

• با دخل و تصرف از کتاب تاریخ جامع بندرانزلی، مقاله پل را بجنبان و مجله خانه انزلی